Jak wygląda i kto może przeprowadzić kontrolę drogową?

Policjant, w celu przeprowadzenia kontroli ruchu drogowego, jest uprawniony do wydawania poleceń i sygnałów. Polecenia i sygnały mogą być wydawane przez policjanta pieszego, znajdującego się w pojeździe lub na pojeździe, jadącego wierzchem, znajdującego się na pokładzie statku powietrznego. Policjant umundurowany w warunkach dostatecznej widoczności podaje sygnały tarczą do zatrzymywania pojazdów lub ręką, a w warunkach niedostatecznej widoczności latarką ze światłem czerwonym albo tarczą do zatrzymywania pojazdów ze światłem odblaskowym lub światłem czerwonym.

Policjant nie umundurowany jest uprawniony do zatrzymania kierującego pojazdem wyłącznie na obszarze zabudowanym. Policjant taki w warunkach dostatecznej widoczności podaje sygnały tarczą do zatrzymywania pojazdów, a w warunkach niedostatecznej widoczności - latarką ze światłem czerwonym albo tarczą do zatrzymywania pojazdów ze światłem odblaskowym lub światłem czerwonym. Policjant jadący pojazdem samochodowym może podawać kierującemu pojazdem polecenia do określonego zachowania się za pomocą urządzeń nagłaśniających, sygnalizacyjnych lub świetlnych. Natomiast policjant patrolu powietrznego polecenie do zatrzymania pojazdu podaje za pomocą urządzeń nagłaśniających lub świetlnych. Dla zwrócenia uwagi na podawane sygnały lub polecenia policjant może używać sygnałów dźwiękowych lub gwizdka policyjnego. Pojazd powinien być zatrzymany w miejscu, gdzie jest to dozwolone, nie utrudnia ruchu i nie zagraża bezpieczeństwu. W celu dojazdu do takiego miejsca policjant może wydać kontrolowanemu uczestnikowi ruchu polecenie jazdy za pojazdem policyjnym. Pojazd policyjny powinien być, w miarę możliwości, ustawiony za zatrzymanym pojazdem. Policjant, po zatrzymaniu pojazdu, podaje kierującemu stopień, imię i nazwisko oraz przyczynę zatrzymania, a ponadto, jeżeli jest w mundurze okazuje legitymację służbową na żądanie kontrolowanego uczestnika ruchu, natomiast, gdy jest po cywilnemu okazuje legitymację służbową bez wezwania. Legitymację tę okazuje w sposób umożliwiający kontrolowanemu uczestnikowi ruchu odczytanie numeru służbowego policjanta oraz nazwy organu, który wydał legitymację. Przystępując do czynności kontrolnych policjant może wydać polecenie unieruchomienia silnika pojazdu. W przypadkach uzasadnionych względami bezpieczeństwa lub uwarunkowanych charakterem kontroli policjant może wydać kierującemu pojazdem lub pasażerowi pojazdu polecenie opuszczenia pojazdu.

W przypadkach uzasadnionych okolicznościami (np. w czasie działań pościgowych) policjant może nakazać kierującemu pojazdem lub pasażerowi pojazdu opuścić pojazd, stanąć w rozkroku i oprzeć ręce na dachu (boku) pojazdu lub położyć się na pasie drogowym twarzą do ziemi. Do pojazdu policyjnego uczestnik ruchu może być wpuszczony tylko w razie konieczności udzielenia pomocy choremu lub rannemu, doprowadzenia do jednostki Policji, izby wytrzeźwień lub placówki służby zdrowia, poddania badaniu w celu ustalenia zawartości w organizmie alkoholu lub środka działającego podobnie do alkoholu, jeżeli wykonanie tej czynności w innych warunkach byłoby niemożliwe lub mogłoby zakłócić porządek, okazania przebiegu zarejestrowanego wykroczenia, przeprowadzenia czynności procesowych. Kontrola ruchu drogowego w gminach lub miastach, które utworzyły straż gminną (miejską) będzie mogła być wykonywana przez strażników gminnych (miejskich). Strażnicy gminni (miejscy) będą uprawnieni do wykonywania kontroli ruchu drogowego wobec: kierującego pojazdem: niestosującego się do zakazu ruchu w obu kierunkach, określonego odpowiednim znakiem drogowym, naruszającego przepisy ruchu drogowego, w przypadku ujawnienia i zarejestrowania czynu przy użyciu urządzeń działających samoczynnie; uczestnika ruchu naruszającego przepisy o: zatrzymaniu lub postoju pojazdów, ruchu motorowerów, rowerów, pojazdów zaprzęgowych oraz o jeździe wierzchem lub pędzeniu zwierząt, ruchu pieszych. W ramach wykonywania kontroli ruchu drogowego w ww. zakresie, strażnicy gminni (miejscy) mają zostać upoważnieni do: zatrzymania pojazdu lub jadącego wierzchem, z wyłączeniem pojazdów kierowanych przez osoby, naruszające przepisy ruchu drogowego, w przypadku ujawnienia i zarejestrowania czynu przy użyciu urządzeń działających samoczynnie; sprawdzania dokumentów wymaganych w związku z kierowaniem pojazdem; używania urządzeń samoczynnie ujawniających i rejestrujących naruszenia przepisów ruchu drogowego przez kierujących pojazdami; legitymowania uczestnika ruchu i wydawania mu wiążących poleceń, co do sposobu korzystania z drogi lub używania pojazdu; wydawania poleceń: osobie, która spowodowała przeszkodę utrudniającą ruch drogowy lub zagrażającą jego bezpieczeństwu, kontrolowanemu uczestnikowi ruchu - co do sposobu jego zachowania. Zgodnie z nowymi przepisami, kontrola ruchu drogowego na terenach lasów lub parków narodowych może być wykonywana przez strażników leśnych lub funkcjonariuszy Straży Parku. Strażnicy leśni i funkcjonariusze Straży Parku będą przy tym uprawnieni do kontroli kierujących pojazdami niestosujących się do przepisów lub znaków drogowych obowiązujących na terenach lasów lub parków narodowych, dotyczących zakazu wjazdu, zatrzymywania się lub postoju pojazdów. W ramach wykonywania kontroli ruchu drogowego w tym zakresie, strażnicy leśni i funkcjonariusze Straży Parku mają być upoważnieni do: zatrzymania pojazdu; legitymowania uczestnika ruchu drogowego; wydawania poleceń, co do sposobu zachowania się na drodze. Dodane zapisy ustawowe przewidują też, iż osoby działające w imieniu zarządcy drogi mogą wykonywać, w obecności funkcjonariusza Policji lub inspektora Inspekcji Transportu Drogowego, kontrolę ruchu drogowego w stosunku do pojazdów: w zakresie przestrzegania przepisów o wymiarach, masie lub nacisku osi; powodujących uszkadzanie lub niszczenie drogi; zanieczyszczających lub zaśmiecających drogę. W ramach wykonywania kontroli ruchu drogowego w ww. zakresie, osoby działające w imieniu zarządcy drogi będą upoważnione do: zatrzymania pojazdu; legitymowania uczestnika ruchu drogowego i wydawania mu poleceń, co do sposobu korzystania z drogi lub pojazdu; sprawdzenia dokumentów wymaganych w związku z używaniem pojazdu; sprawdzenia stanu technicznego, wyposażenia, ładunku, wymiarów oraz masy lub nacisku osi pojazdu znajdującego się na drodze; używania przyrządów kontrolnych lub pomiarowych służących w szczególności do badania pojazdu, określania jego wymiarów, masy lub nacisku osi oraz stwierdzania naruszenia wymagań ochrony środowiska; uniemożliwiania jazdy pojazdem przekraczającym dopuszczalną masę lub nacisk osi albo uszkadzającym lub niszczącym drogę. Kto może wydawać polecenia kierowcy pojazdu: żołnierz straży granicznej (w strefie nadgranicznej), pracownik kolejowy (na przejazdach kolejowych), osoby działające w imieniu zarządcy drogi, osoba nadzorująca bezpieczne przejście dzieci przez jezdnię, osoba odpowiedzialna za utrzymanie porządku podczas przemarszu procesji, pielgrzymki i konduktu pogrzebowego - jeżeli jest to niezbędne do zapewnienia ich bezpiecznego przemarszu, pilot pojazdu nienormatywnego, w stosunku do którego obowiązuje określony w odrębnych przepisach wymóg pilotowania, po wyjściu z pojazdu pilotującego - w związku z utrudnieniem ruchu drogowego wynikającym z przejazdu pojazdu nienormatywnego, strażak Państwowej Straży Pożarnej - podczas wykonywania czynności związanych z prowadzeniem akcji ratowniczej, umundurowany żołnierz Biura Ochrony Rządu - podczas wykonywania czynności związanych z zapewnieniem bezpieczeństwa osób ochranianych, umundurowany i odpowiednio oznakowany pracownik nadzoru ruchu komunikacji miejskiej, kierujący autobusem przeznaczonym do przewozu dzieci do szkoły podczas jego postoju w związku z wsiadaniem i wysiadaniem dzieci. Obowiązki kontrolowanego Kontrolowany jest obowiązany umożliwić kontrolującemu przeprowadzenie czynności kontrolnych, m.in.: udzielać wyjaśnień; okazać dokumenty lub inne nośniki informacji objęte zakresem kontroli; udostępnić dane mające związek z przedmiotem kontroli; udostępnić pojazd w zakresie objętym kontrolą; umożliwić sporządzenie kopii dokumentów wskazanych przez kontrolującego; umożliwić sporządzenie dokumentacji filmowej lub fotograficznej, jeżeli może ona stanowić dowód lub przyczynić się do utrwalenia dowodu w sprawie będącej przedmiotem kontroli; przekazać kopie dokumentów oraz oryginałów zapisów urządzenia samoczynnie rejestrującego prędkość jazdy, czas jazdy i postoju. Kontrolujący, w zakresie posiadanych uprawnień, ma prawo: wstępu do pojazdu; kontroli dokumentów; kontroli znajdujących się w pojeździe urządzeń pomiarowo-kontrolnych lub tachografu cyfrowego; kontrolowania masy, nacisków osi i wymiarów pojazdu przy użyciu przyrządu pomiarowego; żądania od przedsiębiorcy i jego pracowników pisemnych lub ustnych wyjaśnień, okazania dokumentów i innych nośników informacji oraz udostępnienia wszelkich danych mających związek z przedmiotem kontroli.

W trakcie kontroli kontrolujący może także: legitymować kierowców i inne osoby w celu ustalenia tożsamości, jeżeli jest to niezbędne na potrzeby kontroli; badać dokumenty i inne nośniki informacji objęte zakresem kontroli; dokonywać oględzin i zabezpieczać zebrane dowody; przesłuchiwać świadków i zasięgać opinii biegłych; przesłuchiwać kontrolowanego w charakterze strony, jeżeli po wyczerpaniu środków dowodowych lub z powodu ich braku pozostały niewyjaśnione fakty istotne dla ustaleń kontroli.